در نماز می‌خوانیم «السلام علیکم و رحمة الله و برکاته» مورد خطاب سلام های نماز چه کسانی هستند؟ و سلام‌های آخر نماز از طرف چه کسی صادر می‌شود؟

اگر ظاهر امر در نظر گرفته شود، گفته می شود: این سلام‌ها از طرف نمازگزاران بیان می‌شود، امّا در واقع این سلام‌ها از ناحیه خداوند صادر می‌شود، ولی از زبان نمازگزار بیان می‌شود. و در حقیقت ، نمازگزار ترجمان سخن خداوند است و این توفیق به این عبد و نمازگزار داده شده است که سخن خداوند را به مخاطبین برسانند. امیرالمۆمنین ـ علیه السّلام ـ در جواب این سۆال که معنای السلام علیکم امام چیست؟ می‌فرماید: امام مترجم سخن خداوند است و به اهل جماعت می‌گوید، شما از عذاب روز آخرت در امان هستید.

بنابراین، این سلام‌ها از ناحیه خداوند و فرشتگان موکل هستند که از زبان آن نمازگزار صادر می‌شوند.

در آخر نماز به چه کسانی سلام می‌دهیم؟

به طور معمول در آخر نماز، نمازگزار سه سلام می‌دهد، سلام اول مورد خطابش روشن است که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ می‌باشد، اگر چه در بعضی از روایات اهل‌بیت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ هم ذکر شده‌اند که باید به آنها سلام کرد.امّا جمله دوم عبارت است: السلام علینا و علی عباد الله الصالحین، در این جمله نمازگزار به وسیله کلمه علینا هم به خود و هم به دیگر نمازگزاران سلام می‌کند و با کلمه «عباد الله الصالحین» به همه بندگان شایستة خدا سلام می‌کند. 

داستان ضرب المثل با سلام و صلوات

با سلام و صلوات وارد شدن یا وارد کردن کنایه از تجلیل و بزرگداشتی است که هنگام ورود شخصیتی ممتاز به مجلس یا شهر و جمعیتی نسبت به آن شخصیت به عمل می آید.
فی المثل می گویند:« فلانی را با سلام و صلوات وارد کردند» یا به اصطلاح دیگر: از فلانی با سلام و صلوات استقبال به عمل آمد.

اما ریشه تاریخی این مثل:
اخلاق و عادات و سنن جوامع بشری در احترام به یکدیگر از قدیمیترین ایام تاریخی همیشه متفاوت بوده است و هم اکنون نیز این احترام متقابل در میان ملل و اقوام جهان به صور و اشکال مختلفه تجلی می کند. بعضیها در موقع بر خورد و ملاقات با یکدیگر درود و سلام می گویند. برخی ضمن درود گفتن با یکدیگر دست می دهند که در حال حاضر این سنت و رویه در همه جا و تقریبا تمام کشورهای جهان معمول و متداول است.

هندیها کف دستها را به هم می چسبانند و آنها را محاذی صورت نگاه می دارند. ژا پنیها خم می شوند و تعظیم می کنند . بعضی اقوام در خاور دور بینی ها را بهم می مالند... و قس علی هذا.
در ایران قدیم بر طبق نوشته های مورخین یونانی احترام به یکدیگر با وضع حاضر تفاوت فاحشی داشت.

هرودوت درباره اخلاق و عادات ایرانیان قدیم می گوید:« وقتی در کوچه ها به یکدیگر می رسند از کردار آنها می توان دانست که طرفین مساوی اند یا نه، زیرا درود با حرف به عمل نمی آید بلکه آنها یکدیگر را می بوسند، و هر گاه طرفی از طرف دیگر خیلی پست تر باشد به زانو در آمده پای طرف دیگر را می بوسد.»

محقق معاصر آقای علینقلی بهروزی ضمن نامه محبت آمیزی راجع به ریشه تاریخی سلام و صلوات نظر و عقیده دیگری اظهار داشته اند که عینا درج می گردد:
«... از قرنها پیش هر گاه کسی به مکه و یا یکی از اعتاب مقدسه مشرف ,می شد- و این توفیق عظیمی بود- وقتی که به شهر خودش برمی گشت بیرون شهر اقامت می کرد ویا قبلا به خانواده خود روز ورود خویش را خبر می داد و لذا عده زیادی از اقوام و اقارب و دوستان و حتی اهل محل به پیشواز او می رفتند.

در شهرها کسانی بودند که آنها را چاوش می نامیدند. یکی از این چاوشها را هم با خود می بردند. این چاوش از همانجا شروع می کرد به اشعار مذهبی با صدای بلند و آواز خواندن. بعد از هر بیت مردمی که با او بودند صلوات می فرستادند. این جمعیت با چاوش زائر را جلو انداخته تا خانه اش او را با سلام و صلوات می بردند. این ضرب المثل با سلام و صلوات از این رسم پسندیده که هنوزهم در روستاها و بعضی شهرکها رواج دارد گرفته شده است.» 

همه ی ما از همان اول صبح که از خواب بیدار می شویم، برای شروع روز، برای این که سالم و تندرست باشیم، برای این که خانواده و آشنایان دوستمان داشته باشند و برای این که فرشته های خدا یواشکی به ما لبخند بزنند از یک واژه ی زیبا استفاده می کنیم:سلام!

از دوست هایم سوال می کنم:"سلام کردن چه فایده ای دارد؟"

محسن کلاس دوم است. می گوید:"وقتی مدرسه ام را عوض کردم و هیچ دوستی نداشتم، همین سلام کردن باعث شد دوست های جدیدی پیدا کنم."

غزاله برای آشتی کردن با دوستش که چند ماهی را با هم قهر بودند از سلام کردن استفاده کرده و می گوید:"دوستم جواب سلامم را داد و خیلی زود با هم آشتی کردیم."

حتماً می دانی یکی از کارهایی که خدا برای ما واجب کرده است پاسخ دادن به کسی است که به ما سلام می کند، و باز هم حتماً می دانی هر که زودتر سلام کند آدم زرنگ تری است و خدا برای این زرنگ تری شصت و نه ثواب قرار داده است و برای کسی که پاسخ سلام را داده فقط یک ثواب!

"سلام، سلامتی می آورد." این جمله را همه ی مان شنیده ایم و شاید به خاطر همین است که هر روز صبح وقتی از خواب بیدار می شویم اولین کاری که می کنیم سلام کردن به مادرمانم است که برای مان صبحانه آماده کرده است. سلام کردن به پدرمان که ما را به مدرسه می رساند و برای راحتی مان هر روز سر کار می رود. سلام و احوالپرسی هر روز باعث می شود که هم پدر و مادرمان بیش تر دوستمان داشته باشند و هم تمام روز با اعتماد به جمله ی زیبای بالا، سالم و شاد بمانیم.

علی رضا کلاس سوم است. می گوید:"از سلام کردن خوشم می آید؛ چون وقتی وارد یک جای غریبه می شوم و خجالت می کشم با دیگران شروع به حرف زدن کنم، همین سلام کردن سر حرف را باز می کند."

خوب است که در بعضی اوقات، ما سلام کننده باشیم. مثلاً وقتی وارد کلاس می شویم و معلم مان را می بینیم، وقتی برای مان مهمان می آید، وقتی به دوست های مان تلفن می کنیم، وقتی سوار تاکسی می شویم و یا به مغازه بررای خرید می رویم.

حسام وقتی وارد مدرسه می شود به بابای مدرسه هم سلام می کند. همیشه دوست دارد هنگام سلام کردن، لبخند بزند؛ و اگر کسی جواب سلامش را ندهد، دلخور می شود.

نازنین یک بار به همسایه ی شان سلام کرد؛ اما او جواب سلامش را نداده و نازنین ناراحت شده؛ ولی بعداً یادش آمده که با صدای آرام سلام کرده و شاید همسایه ی شان صدایش را نشنیده باشد. نازنین می گوید:"نباید با صدای آرام سلام کنیم؛ چون امکان دارد اطرافیان صدای ما را نشنوند."

توی هر شهر و روستا، خانه های زیادی وجود دارند. توی هر کدام از این خانه ها آدم های زیادی هستند. آدم هایی که هر روز در خیابان و یا سوار اتوبوس و تاکسی می بینیم شان و ساده ترین راه برای این که قلب هایمان را با هم پیوند بدهیم یک واژه ی زیباست: سلام.

۱.در سلام كردن پيش قدم باشيم(به ويژه افراد كوچك تر به بزرگ تر)

۲-شايسته است وقتي سواره هستيد شما بر پياده سلام كنيد.

۳.وقتي در كنار جمع ايستاده ايد، با صداي بلند با كسي كه دور از شما قرار دارد،احوال پرسي نكنيد.ميتوانيد با حركاتي همچون دست بالا بردن و سرتكان دادن(بدون فرياد زدن) احوال پرسي كنيد.

۴.در مكان هاي عمومي وقتي دوست شما از روبه رو مي آيد ،لازم نيست احوال پرسي خود را از فاصله دور شروع كنيد.

۵.كلمات احوال پرسي بايد محترمانه و با فعل جمع به كار روند.

۶.بهتر است هنگام احوال پرسي لبخند بر لب داشته باشيد.

۷.با آرامش و كلمات شمرده ،احوال پرسي كنيد. (هنگام احوال پرسي،چيزي نخوريد)

۸.مودبانه تر آن است كه احوال پرسي شما ،باعث حواس پرتي يا ايجاد زحمت براي ديگران نشود.

۹.اگر ديگران در جمع به احترام در مقابل شخصي برخاستند ،شما نيز برخيزيد هرچند وي را نشناسيد.

۱۰.اگر به احترام در مقابل كسي برخاستيد(هنگام ورود و يا خروج)صبر كنيد تا آن فرد بنشيند يا خارج شود،سپس بنشينيد.

۱۱.اگر كسي به احترام در مقابل شما برخاست، حتما وي را به نشستن و راحت بودن دعوات كنيد.

۱۲.اگر از پله ها بالا رفته و يا دويده باشيد،صبر كنيد تا نفستان عادي شود بعد وارد شويد و احوال پرسي كنيد.

۱۳.هنگامي كه براي رسيدن به مقصد بايد از چندين در بگذريد ،لازم نيست پشت تمام درها بايستيد و به دوستان تعارف كنيد.(يكبار تعارف پست در اول كافيست)

۱۴.اگر بزرگ تري وارد جمع شد، به احترام او برخيزيد،هرچند لحظاتي قبل با وي در محل ديگر احوال پرسي كرده باشيد.

منابع:

اصول شهروندي در فرهنگ ايراني نوشته خليل هيبتي

حليه المتقين ( علامه مجلسي)

وضعيت آخر(تامس اي . هريس)